Ceza Muhakemesi Kanununa (CMK) göre, ceza muhakemesi süreci, soruşturma ve kovuşturma evrelerinden oluşur. Soruşturma evresi yetkili makamlar tarafından bir suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen evreyi, kovuşturma evresi ise, şüpheli hakkında hazırlanmış olan iddianamenin kabulüyle başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar geçen evreyi ifade etmektedir.
Suç haberinin alınması ile soruşturma evresi başlar.
Suç Haberinin Alınması:
Soruşturma evresinin ve dolayısıyla soruşturma işlemlerinin başlatılabilmesi için suç haberinin suçun işlendiği izlenimini oluşturması gerekir. Suçun işlendiği haberi, ciddi ve değerlendirilebilir olmalıdır.
Suçun Öğrenilme Yolları
Suç; ihbar veya şikayet yoluyla öğrenilebileceği gibi suçu soruşturmaya yetkili makamlarca herhangi bir aracı olmaksızın doğrudan doğruya da öğrenilmiş olabilir.
İhbarda bulunarak suçu bildirme hukukî bir yükümlülüktür. İhbarda bulunma aynı zamanda bir hakkın kullanılmasıdır. İhbarda bulunan kişi, suçu ihbar ederek devletten suç işlenmesinin önlenmesini veya suçun failinin yakalanmasını talep etme hakkını kullanmaktadır.
Diğer taraftan, kamu görevlilerinin kamu adına soruşturma ve kovuşturmayı gerektiren bir suçun işlendiğini göreviyle bağlantılı olarak öğrenmelerine rağmen yetkili makamlara bildirimde bulunmamaları suçtur (TCK m.279, m.280).
Şikayet
Şikayet, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı bir fiil nedeniyle mağdur veya suçtan zarar görenin ya da yetkili temsilcilerinin, fiili veya faili öğrenme tarihinden itibaren 6 ay içerisinde, suçla ilgili soruşturma ve kovuşturma yapılması amacıyla, kanunda belirtilen yetkili makamlara yazılı veya tutanağa geçirilmek üzere sözlü olarak yaptığı, failin cezalandırılması amacına yönelik irade beyanıdır.
İhbar
İhbar, suç işlendiği bilgisinin herhangi bir kişi tarafından yetkili makamlara haber verilmesidir. Bu kişi, suçun mağduru olabileceği gibi olay hakkında herhangi bir şekilde bilgi sahibi olan bir kimse de olabilir. İhbarın herhangi bir şekli yoktur; medya, mektup, elektronik posta veya telefon aracılığı ile yapılabilir. İhbarın değerlendirilmesi için doğruluğunun şüpheye mahal bırakmayacak belgelerle ortaya konmuş olması, isim içermesi, adrese yer vermesi veya imzalı olması gerekmez. Soyut ve genel nitelikte olmaması, değerlendirilebilir bilgi, bulgu veya belge içermesi yeterlidir.
İhbarda bulunarak suçu bildirme hukukî bir yükümlülüktür. İhbarda bulunma aynı zamanda bir hakkın kullanılmasıdır. İhbarda bulunan kişi, suçu ihbar ederek devletten suç işlenmesinin önlenmesini veya suçun failinin yakalanmasını talep etme hakkını kullanmaktadır.
Diğer taraftan, kamu görevlilerinin kamu adına soruşturma ve kovuşturmayı gerektiren bir suçun işlendiğini göreviyle bağlantılı olarak öğrenmelerine rağmen yetkili makamlara bildirimde bulunmamaları suçtur (TCK m.279, m.280).
Doğrudan Doğruya Öğrenme
Savcı ve kolluk görevlileri görevlerini ifa ederken suç işlendiğine tanık olabilirler. Bu tanıklık görme yolu ile olabileceği gibi duyma yolu ile de gerçekleşmiş olabilir. Kolluk görevlileri, özellikle devriye görevi veya iletişimi denetleme ve istihbarat toplama yetkisinin kullanılması sırasında bir suç işlendiğini öğrenebilir.
Bunun yanı sıra, bir kimse duruşma sırasında suç işlerse veya yargılanan faillerin yeni bir suç işlediği öğrenilirse, suç mahkeme tarafından tespit edilir.
Diğer Yollar
Suç haberi, bu yollar dışında, yabancı Hükümetin şikayeti, suçlunun başka bir ülke tarafından iadesinin talebi üzerine de öğrenilmiş olabilir.
Adli Soruşturma – Kovuşturmanın Amacı
Soruşturma evresinin amacı fiil ve fail hakkında olabildiğince geniş bir şekilde bilgi toplayarak fiilin ve failin ortaya çıkartılmasıdır.
Kovuşturma evresinin amacı hiçbir şüpheye mahal bırakmayacak şekilde, hukukun tüm imkanlarının kullanılarak maddi gerçeğin ortaya çıkartılmasıdır.
