Demokratik sistemin işleyişinin güvencesi ve devamı için sivil toplum alanında örgütlenen sosyal yapılar haricinde, hem sivil alanda hem de kamu alanında örgütlenen çeşitli organizasyonlar da bu işleyişe dahil olmakta, demokratik sistemin işleyişine katkıda bulunmaktadır. Baskı grupları olarak isimlendirilen yapılar, belirli amaçlar doğrultusunda bir araya gelerek siyaseti ve kamusal işleyişi amaçları doğrultusunda etkilemeyi, dönüştürmeyi amaçlamaktadırlar.
Baskı grupları, yönetilenlerle yönetenler arasında iletişimin sağlanması, etrafında toplandıkları amaçlar doğrultusunda taleplerin yönetenlere iletilmesi, bu taleplerin karşılanması için kamuoyu oluşturulması, süreçlerin takibi gibi alanlarda çeşitli roller oynarlar.
Baskı grupları toplumdaki çeşitliliğe bağlı olarak farklı türlerde olabilmektedir. Meslek grupları, ideolojik gruplar, sosyal ve ekonomik açıdan belirli amaçlarda ortaklaşmış gruplar çeşitli baskı grupları meydana getirebilmektedirler. İşçi örgütleri, sendikalar, işveren örgütleri, dinî gruplar, meslek odaları gibi çok çeşitli baskı grupları toplumun ihtiyaçları ve dönemin şartları doğrultusunda ortaya çıkmaktadır.
Baskı grupları ekonomik, siyasal ve ideolojik boyutları bulunan grup çıkarlarını korumak ve kollamak amacıyla faaliyetler ortaya koymaktadır. İktidara gelme ve iktidarı ele geçirme gibi bir hevesleri bulunmamakla ve özel alanın sınırları içinde kalma zorunluluğuna tabi olmamakla birlikte, çıkarları doğrultusunda yasama, yargı ve yürütme organları üzerinde etkili olmaya çalışmaktadırlar. Bu doğrultuda, yasama sürecinde, siyasal kararların alınması aşamalarında ve hatta bürokratik mekanizmaların belirlenmesi ve yönetsel hiyerarşinin oluşması aşamalarında baskıları söz konusu olmaktadır. Diğer çok önemli etkinlikleri ise kamuoyuna yönelik faaliyetleridir. Kendi çıkarlarının güvence altına alınması doğrultusunda kamuoyu gündemini set etmeye çalışmakta, kamuoyunun bu yönde oluşumunu sağlamaya ve hatta kamuoyunu bu doğrultuda manipüle etmeye ve harekete geçirmeye çalışmaktadırlar.
Bu faaliyetlerinin tümü organize ve bilinçli faaliyetlerdir ve belirli bir program ve planlamaya uygun olarak gerçekleştirilmektedir. Böylece baskı grupları, toplumsal bütün içinde mal veya hizmet üreten diğer tüm toplumsal oluşumlardan farklı olarak; tavır, tutum ve davranış biçimleri imal eden ve buna yönelik olarak argümanlar formüle eden kuruluşlardır.
Baskı grupları literatürde çıkar grupları olarak da bilinmektedir. Ancak bu iki yapı birbirlerinden farklı nitelikler taşımaktadır. Karmaşık bir toplumda faaliyet gösteren pek çok grup, ortak çıkarlar doğrultusunda müşterek tavırlar ortaya koymaktadır. Bunlara, belli bazı kazanımlar için bir araya gelmiş çıkar grupları denilmektedir. Ortak çıkarları doğrultusunda faaliyet gösteren gruplar belirli amaçlar saptayarak, belirli bir bilinç ve disiplinle organize olarak, iktidarı ve kamuoyunu etkilemeye ve hatta yönlendirmeye yönelik faaliyetler ortaya koyduğu takdirde bu çıkar grupları, baskı grupları haline gelmektedir. Yani çıkar kavramının siyasî veya ideolojik boyutları da bulunmaktadır ve bu bağlamda çıkar kavramı, sadece “ekonomik bir anlam” taşımaktan ibaret değildir.
Çıkar amacıyla bir araya gelen grup üyeleri yasama organının çalışmalarını etkilemek ve bazı kanunların yürürlük kazanmasını sağlamak veya bazılarını engellemek, geciktirmek; bürokratik kademelerin oluşumunda etkin olmak, siyasal karar alma sürecinde belirli roller üstlenmek, kamuoyunun oluşumunda gündemi teşkil etmek ya da kamuoyunun gündemini yönlendirmek; yasama, yargı, yürütmenin çalışmalarını etkilemek amacıyla; işlevlerinin bilinci ile örgütlenerek, sistematik propaganda faaliyetlerine giriştikleri andan itibaren birer baskı grubu haline gelmektedirler.
