ETA, Bask dilinde “Bask Anavatanı ve Özgürlük” anlamına gelen “Euskadi Ta Askatasuna”nın baş harflerinin birleşmesi ile oluşmaktadır.
İspanya iç savaşı süresince ve sonrasında, Franko rejiminin Bask halkına yönelik olarak uyguladığı baskıcı politikalar ve üç asır boyunca sahip oldukları özerklik haklarının ellerinden alınmasına bir tepki olarak ortaya çıkan ETA ayrılıkçı terör örgütü, Bask Milliyetçi Partisi PNV’nin (Partido Nacionalista Vasco) yöntem ve politikalarından memnun olmayarak partiden ayrılan bir grup muhalif öğrenci tarafından 31 Temmuz 1959’da kurulmuştur.
ETA’nın kurulma sürecinde, genç nesil arasında Bask kültürü ve dilinin yeniden canlandırılması için çıkarılan ‘EKİN’ isimli derginin önemli bir rolü olmuştur.
Örgütün Amacı, Stratejisi ve İdeolojisi
ETA örgütünün başlangıçtaki amacı, bölgesini General Franco tarafından uygulanan asimilasyon politikalarından korumak, PNV’nin ilk kurucularından olan Arana tarafından fikrî temelleri kurulan etnik milliyetçiliği kullanarak Bask dilini ve kültürünü yeniden canlandırmaktır.
ETA’nın mücadelesi ilk başlarda teorik perspektif içerse de daha sonraları Franko tarafından uygulanan baskı ve şiddet politikasının bir sonucu olarak, zamanla silahlı bir şiddet stratejisine dönüşmeye başlamıştır. Bu kapsamda özellikle 1973 yılında gerçekleştirdikleri bombalı eylem sonucu İspanya Başbakanı Luis Carrero Blanco’yu öldürmeleri büyük ses getirmiştir.
ETA örgütünün stratejisinin zamanın şartlarına ve İspanya Devleti’nin politikalarına göre değiştiği görülmektedir. General Franko döneminde ETA’nın temel stratejisi – günümüzde de birçok etnik tabanlı terör örgütü tarafından kullanılmaktadır – “eylem, baskı, eylem” (action, repression, action) iken, 1990’lara gelindiğinde“ hedef gözetmeksizin eylem” ve “acının tüm topluma yayılması” stratejisine dönüşmüştür. Bu strateji üzerine saldırılarını özellikle Basklı işadamları, gazeteciler, akademisyenler ve sivillere yöneltmiştir.
Örgütün Militan Profili
1950’li yıllarda örgüt ilk kurulma aşamasında elemanlarını, Bask bölgesinde yaşayan orta sınıf genç entelektüeller ve işçi örgütlerinden gelenlerden oluşturmaktaydı. Bu entelektüeller gelecekte örgütün lider kadrosunu oluşturacak olsa da, kırsal alandan gelen işçiler örgütün en önemli insan kaynağını teşkil etmiştir. 1960’lar boyunca Basklı militanları besleyen iki temel kurum ise okullar ve Katolik kiliseleri olmuştur.
1980’li yıllara kadar ETA militanlarının %92’si 20 yaş altındayken, 2000’li yıllara gelindiğinde örgüt militanlarının %60’ı 20 yaş altındadır.
Örgütün Finansal Kaynakları
ETA örgütünün temel malî kaynaklarını, Basklı işadamlarından zorla, ‘devrim vergisi’ adı altında alınan paralar, fidye için adam kaçırma, gasp ve banka soygunları oluşturmaktadır.
Bununla birlikte, örgütün kara para aklama için iş bağlantılarının kullanılması, silah ve uyuşturucu ticaretini kolaylaştırmaktan elde ettiği paralar da finansal kaynaklarının önemli bir kısmını oluşturmaktadır.
Örgütün Uluslararası Bağlantıları
ETA, kuruluşundan İspanya’nın Avrupa Birliği üyeliğine kadar, Fransa’nın desteğini alarak eylemlerini gerçekleştirmiştir. Fransa bu süreçte ETA mensuplarının Fransa’nın güneyindeki Basklıların yaşadığı topraklarda saklanmasına izin vermiş ve yerleri bilinen örgüt liderlerine kendi topraklarında rahat dolaşım imkanı sağlamıştır.
Ancak 1980’li yılların ortalarına gelindiğinde, Fransa Hükümeti hem uluslararası hem de iç baskılar nedeniyle İspanya Hükümeti ile uzlaşmaya başlamış, toraklarının güney bölgesinin ETA üyeleri tarafından saklanma ve lojistik destek sağlama (safe haven) yeri olarak kullanmasına müsaade etmemiştir.
Libya, Lübnan, Nikaragua, Cezayir ve Filistin gibi ülkeler de ETA militanlarına eğitim sağlamışlardır. 1970’li yıllara kadar ETA militanları, Filistin, Cezayir ve Libya’daki kamplarda eğitim almışlardır.
Örgütün Son Durumu
ETA’nın terörist saldırılarına son vermek için, İspanyol Hükümetleri Bask halkının taleplerine yönelik yaptığı demokratik reform paketlerinin yanında, ETA liderleri ile doğrudan ve dolaylı birçok barış görüşmesi gerçekleştirmişlerdir. Bu görüşmelerin bazıları kısa süreli ateşkes ile sonuçlansa da, İspanyol Hükümetlerinin politikalarından tatmin olmayan ETA, bu politikalara saldırılarının şiddetini artırarak cevap vermiştir.
Her ne kadar, Zapetero Hükümeti ETA’ya ilişkin olarak yürüttüğü politikalardan dolayı muhalefet partilerinin eleştirilerine hedef olsa da, süreç içinde uyguladığı yumuşak (soft-line) politikalar ve demokratik reformlar sayesinde ETA örgütü Bask bölgesinde kan kaybetmiş ve örgüte katılım sağlamada başarısız olmuştur.
Son yıllarda da ETA, İspanya Hükümetine karşı eylemlerini önemli ölçüde azaltmak zorunda kalmıştır. Örgüt, son dönemde hem lojistik hem de elaman temini noktasında yaşadığı zorluklar nedeni ile 20 Ekim 2011 yılında tek taraflı olarak süresiz ateşkes ilan ederek silahları bıraktığını açıklamıştır.
