Kolombiya Silahlı Devrimci Güçleri (Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia) FARC, 1959 tarihinde Marquetalia kırsal bölgesinde kendi özerk yönetimlerini kurmak isteyen bir çiftçi hareketinden doğmuştur. FARC resmî olarak 1964 yılının bahar döneminde Güney Kolombiya Gerilla Bloğunun 2. Konferansı’nda kurulmuştur. Küba devriminden esinlenen FARC, silahlı mücadeleyi temel strateji olarak benimsemiştir.
İdeolojik olarak tarımda reform, sosyalizm ve Bolivarizm prensiplerini benimseyen FARC, Marksizm ve Leninizmi de içermektedir. FARC düzenli ordu yapılarında görülen, emir komuta zinciri, hiyerarşik düzen ve rütbe sistemi kullanan bir örgüttür. Örgüt içindeki elemanların konumları askerî rütbelerle ifade edilmektedir. Yüksek Komuta Merkezî (Estado Mayor Central) örgütün en üst karar alma mekanizmasıdır. Bu yapıya bağlı 7 operasyonel cephe ve her bir cepheye bağlı mobil birimler bulunmaktadır.
Kolombiya Komünist Partisi ile ideolojik kardeşliği olan FARC, tarımsal reform (toprakların yeniden dağıtımı), milliyetçilik (ekonominin stratejik sektörlerinin yabancılar tarafından kontrol edilmesine karşı olma), demokratikleşme (politik gücün liberal muhafazakârların tekelinden kurtulması) ve insan hakları (silahlı gücü kontrolünde tutan ve ülkeyi terörize eden paramiliter grupların dağıtılması) konuları üzerinden propaganda yaparak taban kazanmıştır.
FARC’ın finans kaynakları, kontrolü altındaki bölgelerde örgüt elemanları ve diğer organize suç örgütleri tarafından yapılan legal ve illegal faaliyetlerden kazanılan gelir olmuştur. 1960 ve 1970’li yıllarda FARC ihtiyaç duyduğu silahları ve yaşam malzemelerini sağlamak için toprak sahiplerinden ve çiftçilerden “devrim vergisi” adı altında para toplamıştır. 1980’lerde FARC, uyuşturucu tacirleri ve koka çiftçilerinden “gramaje” adı altında haraç alarak finans kaynaklarına bir yenisini eklemiştir.
1990’lı yılların sonunda ve 2000’li yılların başında adam kaçırma, silahlı grupların finanse edilmesi noktasında en kârlı eylem haline gelmiştir. FARC, Hükümetleri zor durumda bırakmak için kritik alt yapılara yönelik saldırılara da ağırlık vermiştir. 2012’de başlayan barış görüşmelerine kadar örgütün eylem pratiğini bu gibi işler oluşturmaktadır.
FARC Terör Örgütü ile Kolombiya Devletinin Barış Görüşmeleri
Kolombiya Devleti, 1964’te kurulan FARC terör örgütüyle 1982 yılından itibaren çeşitli dönemlerde görüşmelerde bulunmuştur. Kolombiya’da terörle mücadelede silahlı yöntemlerin kısmen askıya alındığı ve görüşmeler yoluyla terör sorununun çözülmeye çalışıldığı başlıca üç dönem bulunmaktadır.
Birinci Görüşme Süreci 1982-1990 tarihleri arasında, İkinci Görüşme Süreci 1991- 1992 tarihleri arasında, Üçüncü Görüşme Süreci 1998-2002 tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Her ne kadar hem devlet hem de örgüt açısından çeşitli kazanımlar söz konusu olsa da, bu üç süreç de çeşitli nedenlerle akamete uğramış ve başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
Kolombiya’nın barış görüşmelerinde son süreç 2012’de başlamıştır.
4 Eylül 2012 tarihinde Kolombiya Hükümeti ve FARC arasında varılan “Çatışmayı Sona Erdirme ve Kalıcı ve İstikrarlı Bir Barışın Tesisi Anlaşması” çerçevesinde 18 Ekim 2012 tarihinde Norveç’in başkenti Oslo’da barış görüşmeleri yeniden başlamıştır. Norveç ve Küba’nın garantör ülke olarak katıldığı görüşmelere, Venezuela ve Şili de gözlemci ülke olarak katılmaktadır. Buna göre, taraflar yukarıda belirtilen ülkelerin gözlemciliğinde doğrudan ve kesintisiz bir barış görüşmeleri trafiği yürütecek ve nihaî bir barış anlaşması hazırlayacaklardır. Barış görüşmelerinin ilk turları, Norveç’in Oslo şehrinde gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerin sekretaryası ise Küba’nın Havana şehrinde bulunan genel sekreterlikçe yürütülmektedir.
Taraflar arasındaki resmî barış görüşmeleri 19 Kasım 2012 tarihinde Küba’nın başkenti Havana’da başlamıştır. Anılan barış görüşmelerinde; i) FARC üyelerinin siyasete katılımı, ii) toprak reformu, iii) uyuşturucucu kaçakçılığı, iv) çatışma kurbanlarına tazminat sağlanması ve v) çatışmanın sona erdirilmesi başlıkları ele alınmıştır.
Mart 2015 tarihinde nihai ateşkes kararını görüşmek üzere taraflar ilk kez bir araya gelmiş; ülkede nihai ateşkesin imzalanmasına ilişkin teknik detayları müzakere etmeye başlamıştır.
Eylül 2015 tarihinde barış görüşmelerinin sürdürüldüğü Havana’da Küba Devlet Başkanı Raul Castro’nun ev sahipliğinde bir araya gelen Kolombiya Devlet Başkanı Juan Manuel Santos ile FARC lideri “Timoleón Jiménez” adıyla bilinen Rodrigo Londoño, nihaî anlaşmanın altı ay sonra 23 Mart 2016 tarihinde imzalanması konusunda anlaştıklarını açıklamıştır.
Ancak, 23 Mart 2016 tarihinde imzalanması öngörülen nihaî anlaşma, taraflar arasında bazı konulardaki ciddi fikir ayrılıklarının giderilememesi nedeniyle imzalanamamıştır. Buna rağmen, konuya dair açıklamalarda bulunan her iki taraf yetkilileri de söz konusu anlaşmazlıkları çözüme kavuşturmak amacıyla mevcut görüşmeleri sürdüreceklerini belirtmiştir. Nitekim 23 Haziran 2016 tarihinde müzakerelerin sürdürüldüğü Havana’da karşılıklı ateşkes anlaşması imzalanmıştır.
Kolombiya Hükümeti ile FARC arasında dört yıldır devam eden barış görüşmeleri neticesinde, 24 Ağustos 2016 tarihinde Küba’da barış anlaşması imzalanmıştır. Varılan anlaşmaya göre, örgütün siyasi partiye dönüşümünü desteklemek için FARC’a Kongre’de temsilci bulundurma hakkı verilecek, bu temsilciler sözcü gibi davranacak ve uzlaşılan anlaşmanın uygulanmasında görev alacaklardır. Ayrıca, isyancı komutanlar, savaş suçları ve diğer suçlamalardan aklandıkları takdirde tam yetkiye sahip temsilciler olabileceklerdir. Halk oylamasından anlaşmanın uygulanması yönünde bir karar çıktığı takdirde, FARC kamplardaki 7 bin savaşçıyı salıverecek ve bu süreci Birleşmiş Milletler’in gözetiminde sürdüreceklerdir. Örgüt, tamamen silahsızlanmak için ise 180 günlük bir süreye sahip olacaktır. Bununla birlikte anlaşmada düşük rütbeli isyancılara genel af teklif edilmesi ve bu kişilerin yalnızca “ayaklanma” suçundan dolayı yargılanması söz konusu iken, yüksek rütbelilerin daha ciddi suçlamalarla karşı karşıya kalacağı belirtilmiştir.
Taraflar arasında elli yıldan fazla bir süredir devam eden silahlı çatışma ortamını sona erdiren nihaî anlaşma 26 Eylül 2016 tarihinde Kolombiya’nın Cartagena kentinde, Kolombiya Devlet Başkanı Juan Manuel Santos ile FARC lideri Rodrigo Londono tarafından imzalanmıştır. İmza törenine Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreter Ban Ki-moon, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Dışişleri Bakanı John Kerry ve Küba Devlet Başkanı Raul Castro ile bazı Latin Amerika ülkelerinin liderleri de katılmıştır.
Nihaî anlaşmanın imzalanmasıyla birlikte FARC, uyuşturucu ticareti ile tüm bağlarını koparmayı, silahları teslim etmeyi ve siyasî bir partiye dönüşmeyi taahhüt etmiştir. Ayrıca, söz konusu anlaşmada savaş suçlarıyla ilgili davaları görecek özel bir mahkeme öngörülmüş; ancak insanlığa karşı suç işlediğini itiraf edenlerin hapis cezası içermeyen alternatif cezalara çarptırılmasına yer verilmiştir.
Nihai anlaşmanın uygulanmasının önündeki son engel olan ve 2 Ekim 2016 tarihinde düzenlenen halkoylamasında seçmenlerin %50,2’si “hayır” oyu kullanmıştır.
Kolombiya Hükümeti ile FARC arasında yeni bir barış anlaşması imzalandığı 12 Kasım 2016 tarihinde duyurulmuştur. Söz konusu yeni anlaşmada, daha önce 2 Ekim tarihinde halkoyuyla reddedilmiş olan anlaşmada yer alan 57 hususun 56’sına ilişkin çeşitli değişiklik ve eklemelerin yapıldığı belirtilmiş; özellikle FARC’ın silah bırakması ve siyasî bir parti olarak sisteme dâhil edilmesi hususunun değişmediğinin altı çizilmiştir. Bununla birlikte, halkoylamasının reddedilmesinde önemli bir etken olarak öne çıkan “ağır suçları işleyen FARC mensuplarının mahkûmiyeti” hususunun yeni anlaşmada yer almadığına dikkat çekilmiş; ancak, bu kişilere yönelik “etkin kısıtlamalar” getirileceği kaydedilmiştir. Söz konusu yeni anlaşmanın içeriğine ilişkin geniş bilgi verilmemekle birlikte, FARC’ın tüm mal varlığını elli yıldan fazla süren çatışmanın kurbanlarına tazminat olarak verilmesi için devredecek olmasının önemli bir yenilik olduğu ifade edilmiştir. Yeni anlaşma Kolombiya Kongresi tarafından 30 Kasım’da onaylanmıştır.
27 Haziran 2017’de FARC, silahlı bir grup olmaktan çıkarak kendini silahsızlandırmış ve silahlarını Birleşmiş Milletler’e teslim etmiştir. Bir ay sonra FARC, barış anlaşmasının şartlarına uygun olarak yasal bir siyasi parti olarak reform yaptığını duyurmuştur. Bununla birlikte, yaklaşık 2.000 ila 2.500 FARC muhalifi, FARC’ın orijinal doktrinini benimsemekte ve zirvedeki gruptan çok daha küçük olmasına rağmen uyuşturucu kaçakçılığına devam etmektedir.
FARC liderlerinin küçük bir grubu, Kolombiya hükümetinin barış anlaşmalarına uymadığını belirterek, Kolombiyalı yetkililerin aynı fikirde olmadığı bir pozisyon olduğunu belirterek, 29 Ağustos 2019’da silahlı faaliyetlere geri döndüğünü duyurmuştur. Kolombiya hükümeti, yeniden silahlanma faaliyetlerine öncülük etmeyi planlayan FARC üyelerini öldürerek önleyici grevlerle karşılık vermiştir.
