Pol Pot’un (1925-1998) politik ve ideolojik liderliğinde Kamboçya’da 1975-1979 yılları arasında yönetimde bulunan Maocu çizgideki komünist harekettir. Kamboçya Komünist Partisi ya da bilinen adıyla Kızıl Khmerler var olan ekonomik, sosyal ve kültürel kurumları ortadan kaldırarak ve Kamboçya nüfusunu kolektif işgücüne dönüştürerek sosyal ve ekonomik açıdan homojen bir toplum oluşturmaya çalışmıştır. Sınıfsız köylü toplumu oluşturma amacıyla şehirleri boşaltıp köylü devrimi yapmak isteyen hareket, insanları yerinden etmiş ve insani olmayan çalışma ve yaşam koşullarına mecbur bırakmıştır.
Eş zamanlı olarak hareketin içerde ve dışarıda algılanan ideolojik düşmanları ile kurallara uymayan ya da şikayet eden kişiler işkence ya da yargısız infazlara maruz kalmış, hayatını kaybedenler toplu mezarlara konulmuştur. Bu uygulamalar daha çok Vietnamlılar gibi belirli etnik azınlıkları, dini liderleri, öğretmenleri, öğrencileri, diğer eğitimli grupları ve entelektüelleri hedef almıştır. Söz konusu hareketin yönetimde olduğu yıllar boyunca toplam nüfusu 7-8 milyon arasında değişen ülkede yaklaşık 1,7 milyon Kamboçyalı açlık, infaz, hastalık ya da fazla çalışma gibi nedenlere bağlı olarak hayatını kaybetmiştir.
Uzun yıllar Kamboçya ormanlarında örgütlenen Kızıl Khmerler’i destekleyenlerin çoğu, 1960’lardan itibaren Fransa’da eğitim gören ve krala karşı ayaklanmaya katılan komünistlerdir. 1954 yılında Fransa’dan tam bağımsızlığını kazanan Kamboçya’da 1970 yılında yaşanan sağcı darbe ile Khmer Cumhuriyeti kurulmuştur. Yaşanan darbe atmosferinin meydana getirdiği karışıklığın etkisi ve ülkenin kısa bir süre sonra ABD ve Güney Vietnam birlikleri tarafından işgal edilmesiyle Kamboçya, Vietnam Savaşı’nın taraflarından biri haline gelmiştir. Bu süreçte ABD desteğini alan sağcı yönetim ile Kızıl Khmerlerin müttefiki olduğu devrik yönetim arasında beş yıl süren bir iç savaş yaşanmıştır.
Bu zaman zarfında etkinliğini arttıran Kızıl Khmerler 1975 yılında başkent Phnom Penh’e düzenledikleri saldırı ile şehri ele geçirmiş ve savaşı bitirmiştir. “Demokratik Kampuçya” olarak yeniden adlandırdıkları ülkede yönetimi ele geçiren Kızıl Khmerler başta başkent Phnom Penh olmak üzere şehirlerde yaşayan insanları tahliye etmiş ve köylere yerleştirerek kolektif çiftliklerde çalışmaya zorlamıştır. Nitekim komünizmin radikal bir yorumunu benimseyen ve birçok tarihçinin “Taş Devri Komünizmi” olarak değerlendirdiği ideolojiyi savunan Pol Pot ve yoldaşlarına göre doğuştan iyi ve eşit olan insanları olumsuz etkileyen unsur, yozlaşmış bir toplumda yaşamaktır.
Toplumun yozlaşmasına yol açan faktörler ise para, din, teknoloji, piyasa ekonomisi ve iş bölümü olarak ele alınmaktadır. Bu faktörlerin yok edildiği, kapitalizmden arındırılmış toplumun ideal bir toplum olacağı düşüncesinden hareketle meslek sahipleri, eğitimli kişiler ve teknik elmanlar kapitalizmin hizmetkârları olarak görülmüştür. Tarım dışı işlerle uğraşanların tehlikeli ve toplumda eşitsizliğe yol açan hainler olarak görüldüğü ortamda, çiftçilik dışındaki meslekler yok edilmeye çalışılarak Kamboçya adeta tarih öncesi dönemlere döndürülmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede boşaltılan şehirlerdeki tapınak, hastane ve okul gibi yapılar ortadan kaldırılmış, eğitimli kesimler casusluk gibi suçlamalarla tutuklanarak işkencelerle öldürülmüştür. Tarımda çalışmaya zorlanan insanların katli ile pirinç tarlaları ölüm tarlaları (killing fields) tabiriyle anılmıştır.
Söz konusu uygulamalarla ekonomik sistem çökmüş ve 1977 yılından itibaren sınırda Vietnam ile yaşanan çatışmalar yoğunlaşmıştır. Vietnam ordusu 1979 yılında başkent Phnom Penh’i almış ve Kızıl Khmerler’i iktidardan uzaklaştırmıştır. 1980’lerde Çin’den askeri, ABD’den politik destek alan hareket, Pol Pot liderliğinde yıllar süren gerilla savaşına rağmen yönetimi bir daha ele geçirememiş ancak Vietnam istilasına karşı oluşturulan koalisyonun zamanla güçlü bir bileşeni olmuştur. 1990 yılında Vietnam Birliklerinin Kamboçya’dan çekilmesini takiben 1991 yılında iç savaşın sonlandırılması için Paris’te imzalanan antlaşmanın ardından hareketin etkinliği azalmış ve Kızıl Khmerler Pol Pot’un hakim karşısına çıkarılamadan 1998 yılındaki ölümüyle tamamen çökmüştür. Bugüne kadar da yalnızca az sayıda Kızıl Khmer lideri insanlığa karşı işlenen suçlardan mahkûm olmuştur.
