İşlemiş olduğu bir suç nedeniyle aranan bir şüpheli hakkında hazırlık soruşturmasının yapılabilmesi, yargılanan sanığın savunmasının alınabilmesi veya işlediği suç nedeniyle hakkında hükme varılan bir suçlunun cezasının infaz edilebilmesi için kişinin bulunduğu ülkeden talep eden ülkeye verilmesine suçluların iadesi (extradition) denmektedir. Suçlunun iadesi kişinin kendi isteği, talebi veya en azından rızası ile olmadığından zorla yapılan bir işlemdir.
Suçluların iadesinde beklenen temel iki amaç vardır: Bunlardan ilki, yapılan yasadışı eylemin, eylemi yapan kişinin başka bir ülkeye kaçmasıyla cezasız kalmasının önüne geçmektir. Bu yolla, hem eylemden zarar görenlerin adalet duygusunun pekiştirilmesi hem de oluşabilecek maddî-manevî zararların tazmin edilmesi sağlanabilecektir. Suçluların iadesi işlemlerindeki diğer amaç ise başka bir ülkenin suçlulara sığınak teşkil etmemesini sağlamaktır.
Suçluların iadesi, küreselleşen dünyada suçla mücadelenin önemli bir aracı olarak işlev görmektedir. Her ne kadar adlî ve idarî prosedürlerin uzun ve zahmetli olması gibi olumsuz yanları olsa da, yerine ikame edilebilecek bir başka yöntem bulunmamaktadır. Suçluların iadesi, aynı zamanda devletlerarası ilişkilerde politik yönü olan bir sorundur. Başka bir devlette aranan bir kişi, bir devlet tarafından korunmak istenebilir. Diplomatik ilişkilerin şekillendirdiği bu durum, yasal yöntemlerle iade taleplerinin olumlu sonuç vermemesine yol açmaktadır.
Türkiye’nin bu konuda yaşadığı en önemli tecrübelerden birisi, 9 Ocak 1996 günü Özdemir Sabancı ile birlikte iki kişinin daha öldürülmesi ile sonuçlanan suikast olayıdır. Suikastın hükümlülerinden olan DHKP-C üyesi Fehriye Erdal’ın 1999 yılında Belçika’da olduğunun anlaşılması sonrasında yapılan resmî iade talebine rağmen, Belçika tarafından, Türkiye’de idam cezasının olması gerekçe gösterilerek iade edilmemesi, ilerleyen yıllarda idam cezasının kalkmasına rağmen, Erdal’ın iade taleplerinin reddedilmesi bunun en çarpıcı örneklerindendir.
Ülkemizde suçluların iadesi müessesesi 05/05/2016 tarihli ve 29703 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6709 sayılı Cezai Konularda Uluslararası Adli İşbirliği Kanunu uyarınca yerine getirilmektedir.
